Σάββατο 24 Οκτωβρίου 2015

Αποδεικτική ισχύς

Αναγνώστες των Δυναμικών Σκέψεων, σήμερα θα μιλήσουμε για την αποδεικτική ισχύς ενός επιχειρήματος. Πολλοί από εμάς στους διαλόγους που πραγματοποιούμε κάνουμε επίκληση στη λογική του δέκτη χρησιμοποιώντας επιχειρήματα και τεκμήρια. Δεν είναι όμως όλα τα επιχειρήματα βάσιμα και ορθά.

Άρθρα περιωπής
Τα άρθρα των Δυναμικών Σκέψεων βασίζονται στην αποδεικτική ισχύς. Άλλωστε για οποιοδήποτε άρθρο γράφεται, όχι μόνο εδώ αλλά και γενικότερα πρέπει να διέπεται από ορθά επιχειρήματα για να κρατηθεί ο αναγνώστης στο ιστολόγιό μας και να δείξουμε επίσης σε αυτόν που μας διαβάζει ότι εδώ θα βρει άρθρα περιωπής.

Γόνιμος διάλογος
Σε παλαιότερο άρθρο ανέφερα ότι για να θεωρηθεί ένας διάλογος επιτυχημένος και γόνιμος πρέπει να ανακαλυφθεί η αλήθεια. Για να φτάσουμε λοιπόν στην αλήθεια, δεν αρκεί μόνο ο σεβασμός και η παιδεία αλλά τα επιχειρήματά μας πρέπει να έχουν αποδεικτική ισχύς, σε διαφορετική περίπτωση δεν θα οδηγηθούμε στην αλήθεια, το οποίο είναι και το ζητούμενο.

Σωστός συλλογισμός
Τα επιχειρήματα στην ουσία είναι συλλογισμοί που αποτελούνται από προκείμενες και από ένα συμπέρασμα. Ο ορθός συλλογισμός ονομάζεται και απόδειξη, κάτι το οποίο σημαίνει ότι ο λόγος μας αποκτά αποδεικτική ισχύς και μπορούμε να πείσουμε τον άλλον.

Είδη συλλογισμών
Τα είδη συλλογισμών είναι τρία. Το πρώτο είδος είναι ο παραγωγικός συλλογισμός (Ξεκινάμε από κάτι γενικό και καταλήγουμε σε ένα ειδικό συμπέρασμα), το δεύτερο είδος είναι ο επαγωγικός συλλογισμός (Ξεκινάμε από κάτι ειδικό και καταλήγουμε σε ένα γενικό συμπέρασμα) και το τρίτο είδος είναι ο αναλογικός συλλογισμός (Ξεκινάμε από κάτι ειδικό και καταλήγουμε σε ένα ειδικό συμπέρασμα). Πιο συχνά χρησιμοποιούνται ο παραγωγικός και ο επαγωγικός συλλογισμός, για αυτό στις επόμενες παραγράφους θα δούμε πότε αυτά τα δύο είδη συλλογισμών έχουν αποδεικτική ισχύς.

Ορθότητα παραγωγικού συλλογισμού
Τα πράγματα στον παραγωγικό συλλογισμό είναι σχετικά απλά. Για να θεωρηθεί λοιπόν ένας τέτοιος συλλογισμός ορθός, να έχει δηλαδή αποδεικτική ισχύς πρέπει οι προκείμενες που φέρει να είναι είτε αληθείς, είτε να αποτελούν γενικές απόψεις, σε διαφορετική περίπτωση, αν δηλαδή έστω και μία από τις προκείμενες αποτελεί υποκειμενική άποψη, τότε ο συλλογισμός δεν είναι αληθής, άρα ούτε και ορθός. Βέβαια, δεν αρκεί μόνο οι προκείμενες να είναι αληθείς πρέπει και το συμπέρασμα να απορρέει με λογική αναγκαιότητα από τις προκείμενες.

Παράδειγμα ψευδή συλλογισμού
Όσοι δεν εργάζονται είναι άεργοι
Ο γείτονάς μου δεν εργάζεται
Άρα ο γείτονάς μου είναι άεργος
Αν και το συμπέρασμα απορρέει με λογική αναγκαιότητα από τις προκείμενες, δεν είναι ορθός ο συλλογισμός διότι η πρώτη προκείμενη, προβάλει μια αυθαίρετη υποκειμενική άποψη. Όσοι δεν εργάζονται δεν είναι απαραίτητο να είναι άεργοι, δηλαδή τεμπέληδες, μπορεί να θέλουν να δουλέψουν, να ψάχνουν και να μην βρίσκουν δουλειά. Να είναι δηλαδή άνεργοι!

Παράδειγμα αληθή συλλογισμού με μη λογικό συμπέρασμα
Στη Νέα Ελληνική οι παρελθοντικοί χρόνοι του ρήματος είναι ο παρατατικός, ο αόριστος και ο υπερσυντέλικος
Ο ρηματικός τύπος «ταξίδεψα» ανήκει στους παρελθοντικούς χρόνους
Επομένως ο ρηματικός τύπος «ταξίδεψα» είναι χρόνου αορίστου
Πολλοί νομίζουν ότι ο συλλογισμός αυτός είναι ορθός! Η αλήθεια είναι πως δεν είναι, διότι το συμπέρασμα δεν προκύπτει με λογική αναγκαιότητα από τις προκείμενες που το συνοδεύουν. Για να ήταν έγκυρος ο συλλογισμός, θα έπρεπε να υπήρχε άλλη μία προκείμενη η οποία θα εξηγούσε γιατί το ρήμα «ταξίδεψα» είναι χρόνου αορίστου.

Παράδειγμα ορθού συλλογισμού
Κάθε Κράτος-Μέλος της ΕΕ είναι υποχρεωμένο να εφαρμόζει το Ευρωπαϊκό Δίκαιο
Η Ελλάδα είναι Κράτος-Μέλος της ΕΕ
Άρα η Ελλάδα δεσμεύεται να εφαρμόζει το Ευρωπαϊκό Δίκαιο 
Βλέπουμε εδώ ότι ο συγκεκριμένος παραγωγικός συλλογισμός και έχει αληθής προκείμενες και ένα συμπέρασμα που απορρέει με λογική αναγκαιότητα από αυτές, πράγμα που σημαίνει ότι είναι ορθός ή και αλλιώς απόδειξη. Αν χρησιμοποιήσουμε το παραπάνω επιχείρημα θα έχει αποδεικτική ισχύς.

Ορθότητα επαγωγικού συλλογισμού
Η διαδικασία για να δούμε πότε ο επαγωγικός συλλογισμός έχει αποδεικτική ισχύς είναι λίγο σύνθετη. Συγκεκριμένα για να είναι ορθός πρέπει η γενίκευση που θα προκύψει να είναι επιτρεπτή, να βασίζεται δηλαδή σε επαρκή στοιχεία, η γενίκευση αυτή ονομάζεται τέλεια επαγωγή. Αντίθετα, αν δηλαδή η γενίκευση δεν βασίζεται σε επαρκή στοιχεία, είναι βεβιασμένη και λέγεται ατελής επαγωγή και το επιχείρημα σε αυτή την περίπτωση δεν έχει αποδεικτική ισχύς.

Παράδειγμα συλλογισμού ατελούς επαγωγής
Ένας παπάς έκλεψε το παγκάρι της εκκλησίας
Άλλοι παπάδες έκαναν το ίδιο
Άρα όλοι οι παπάδες είναι κλέφτες
Αυτός ο συλλογισμός δεν είναι ορθός διότι μπορεί να αναφέρεται σε αληθή περιστατικά αλλά το συμπέρασμα είναι μία βεβιασμένη γενίκευση, άρα δε μπορεί να έχει αποδεικτική ισχύς. Αν όλοι οι παπάδες του κόσμου έκλεβαν το παγκάρι της εκκλησίας, τότε θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε τον συλλογισμό αυτό έγκυρο, αλλά τα στοιχεία δεν είναι επαρκή.

Παράδειγμα συλλογισμού τέλειας επαγωγής
Ο Βασίλης, ο Γιάννης και ο Κώστας είναι άριστοι μαθητές
Αυτοί οι τρεις είναι αδέλφια του ζεύγους Παπαδοπούλου
Το ζεύγος Παπαδοπούλου έχει μόνο τρία παιδιά
Άρα όλα τα παιδιά του ζεύγους Παπαδοπούλου είναι άριστοι μαθητές
Εκείνος ο συλλογισμός είναι ορθός και έχει αποδεικτική ισχύς, διότι έχουμε πληροφορίες για όλα τα ζητούμενα μέλη της οικογένειας Παπαδοπούλου. Σε αυτή την περίπτωση ο συγκεκριμένος συλλογισμός ονομάζεται τέλεια επαγωγή ή γενίκευση. Στους διαλόγους ή στα άρθρα μας καλό θα είναι να χρησιμοποιούμε με προσοχή τον επαγωγικό συλλογισμό και να είναι επαρκής η γενίκευση που θα κάνουμε, διότι πολλές φορές δημιουργούνται παρεξηγήσεις.

Επαγωγικός συλλογισμός με αίτιο αποτέλεσμα
Η αλήθεια είναι πως είναι χρονοβόρο να κάνω παραδείγματα για το πότε ο επαγωγικός συλλογισμός με αίτιο αποτέλεσμα έχει αποδεικτική ισχύς, θα γράψω μόνο σε λόγια πότε είναι ορθός και πότε όχι. Είναι ορθός όταν τα αίτια που παρουσιάζονται είναι και επαρκή (είναι ικανά να προκαλέσουν το ζητούμενο αποτέλεσμα) και αναγκαία (έχει προηγηθεί το αίτιο για να προκύψει το αποτέλεσμα). Βέβαια ο συλλογισμός είναι μη ορθός όταν η σχέση είναι χρονική-συμπτωματική, δηλαδή όχι αιτιατική, είναι μη ορθός όταν μια περισσότερη αιτία παρουσιάζεται ως η μοναδική ενώ υπάρχουν περισσότερες από μία.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου